C Reaktif Protein (CRP), günümüzde ateroskleroz ve inflamasyon arasındaki ilişkiyi belirlemek için önemli bir biyomarker olarak kullanılmaktadır. Bu inflamatuvar belirteçler arasında en dikkat çekici olanı ve riski yüksek seviyelerde olanı CRP'dir. Genetik geçmişinde kalp hastalığı, koroner arter hastalığı ve kalp krizi riski yüksek olan bireylerde CRP düzeyleri önemli bir belirleyici olarak kullanılmaktadır. Yüksek duyarlıklı CRP (hsCRP) testleri, bu kardiyovasküler riskleri belirlemede önemli yer tutmaktadır. Kardiyovasküler hastalıklar başlığı altında toplanan koroner arter hastalığı, kalp krizi riski, taşikardi, serebrovasküler hastalık ve periferik damar hastalığı gibi durumlar, endüstrileşmiş ülkelerde önde gelen mortalite ve morbidite nedenleridir. Bu hastalıkların tedavisinde yoğun çabalarla mortalitede önemli azalmalar kaydedilmiş olmasına rağmen, özellikle yüksek riskli bireylere yönelik birincil korunma konusunda daha etkin önlemler alınmalıdır.

Framingham Risk Skorlaması ve PROCAM Skorlaması gibi risk değerlendirme yöntemleri temel alınarak yaş, cinsiyet, sigara öyküsü, alkol kullanımı, düşük yoğunluklu kolesterol, yüksek yoğunluklu kolesterol, kan basıncı ve diyabet gibi bilinen risk faktörleri değerlendirilir. Ancak, bu risk faktörleri akut miyokard infarktüsü geçiren hastaların %35-60'ını düşük riskli gruba dahil etmekte yetersiz kalabilmektedir. Bu nedenle, ek risk parametrelerinin kullanılması gerekmektedir. Son 12 yıl içinde, ateroskleroz patogenezinde inflamasyonun rolü konusunda önemli kanıtlar elde edilmiştir. Aterosklerotik olayın başlamasından ilerlemesine ve trombotik komplikasyonların gelişmesine kadar her evrede inflamasyonun rolü saptanmıştır. Aterosklerotik plağın oluşturduğu darlık derecesinden ziyade plak tabakasının patolojisinin akut iskemik olaylarda belirleyici rol oynadığı görülmüştür. Ateroskleroz ile inflamasyon arasındaki ilişkinin açık bir şekilde tanımlanması, dolaşımdaki inflamatuvar belirteçlerin kardiyovasküler olay riskini belirlemede yol gösterici olup olamayacağı sorusunu gündeme getirmiştir. Bu belirteçler arasında en yoğun kanıtlar yüksek duyarlıklı C-reaktif protein ile ilişkilidir.

Bu derleme ile ilgili olarak, CRP'nin kardiyovasküler risk belirlemedeki yeri ve klinik kullanımı üzerine bilgiler ana hatları ile özetlenecektir.

C-reaktif protein (CRP), karaciğerde üretilen pentamerik bir akut faz proteinidir. Hepatositler tarafından CRP sentezi, transkripsiyon evresinde sitokinler tarafından uyarılır ve bu uyarıya etki ederek artış gösterir. C-reaktif proteinin bazı ekstrahepatik dokularda, örneğin aterosklerotik plaklar, monositler ve lenfositler tarafından da sentezlendiği bilinmektedir. Bu bölgelerde sentezin nasıl kontrol edildiği tam olarak bilinmese de plazma CRP düzeyine bu sentez yerlerinin de etkisi olmaktadır.

C-reaktif protein, inflamasyonun spesifik olmayan bir biyokimyasal belirtecidir. Düzeyi akut inflamatuvar durumlarda veya doku hasarında geçici olarak 1500 kata kadar artmakta, kronik inflamatuvar olaylarda ise sürekli yüksek değerler izlenmektedir. Romatoid artrit, ankilozan spondilit, sistemik lupus, infektif endokardit gibi birçok klinik tabloda hastalık aktivitesini belirlemede kullanılmaktadır.

CRP, özellikle kardiyovasküler hastalıkların risk değerlendirmesinde önemli bir yere sahiptir. Yüksek CRP düzeyleri, miyokard enfarktüsü, inme ve periferik arter hastalığı gibi kardiyovasküler olayların artmış riski ile ilişkilidir. HsCRP testleri, bu riskleri daha hassas bir şekilde belirlemekte ve klinik yönetim stratejilerinde yol gösterici olmaktadır.

CRP, inflamasyonun ve kardiyovasküler hastalık riskinin belirlenmesinde önemli bir biyomarker olarak kabul edilmektedir. Yüksek duyarlıklı CRP testleri, risk altındaki bireylerin erken tespit edilmesine yardımcı olmakta ve bu sayede daha etkin koruyucu önlemler alınabilmektedir. Gelecekte, CRP düzeylerinin daha geniş klinik uygulamalarda kullanılması, kardiyovasküler hastalıkların önlenmesi ve yönetiminde önemli bir adım olacaktır.